Εκδήλωση για τα 70 χρόνια της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με την ολοκλήρωση της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης (Αθήνα, 5 Νοεμβρίου 2020)
Εκδήλωση αφιερωμένη στη συμπλήρωση 70 χρόνων από την υπογραφή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Γερουσίας της Βουλής των Ελλήνων, στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, παρουσία των εκπροσώπων της ευρωπαϊκής εμπροσθοφυλακής των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως χαρακτηριστικά είπε στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος του Ελληνικού Κοινοβουλίου, κ. Κωνσταντίνος Τασούλας.
Η επέτειος συμπίπτει με την παρουσίαση της Διακήρυξης για την προάσπιση της Δημοκρατίας, του Κράτους Δικαίου και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε καιρό πανδημίας, που αποτελεί το επιστέγασμα της εξάμηνης Ελληνικής Προεδρίας, η οποία ολοκληρώνεται σε λίγες ημέρες, στις 18 Νοεμβρίου 2020.
Η εκδήλωση διεξήχθη παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, κυρίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, η οποία εκφώνησε την κεντρική ομιλία με θέμα «Δημοκρατία και Κράτος Δικαίου».
Χαιρετισμούς απηύθυναν η επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, κυρία Ντόρα Μπακογιάννη, η Γενική Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, κυρία Marija Pejčinović Burić, ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, κ. Rik Daems, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, κ. Robert Spano, η Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, κυρία Dunja Mijatović, ο Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών και Πρόεδρος της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, κ. Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης. Βιντεοσκοπημένη δήλωση απηύθυνε επίσης ο Πρόεδρος του Συνεδρίου των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών, κ. Anders Knape.
Χαιρετισμός του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων
Εξοχωτάτη κυρία Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας,
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στην αίθουσα Γερουσίας του Μεγάρου της Βουλής των Ελλήνων, παρουσία των Υψηλών εκπροσώπων της ευρωπαϊκής θεσμικής εμπροσθοφυλακής των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Όλοι οι εκπρόσωποι του παλαιού και αποτελεσματικού θεσμού προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Ευρώπη μάς δίνουν τη χαρά και την τιμή, σήμερα, της παρουσίας τους στη Βουλή, στη χώρα μας, και τους καλωσορίζουμε.
Εάν η Κοινωνία των Εθνών δεν επεβίωσε, ήταν γιατί, όπως ελέχθη, απετέλεσε την προβολή του ρομαντισμού από τη λογοτεχνία του 19ου αιώνος εις την πολιτική του 20ού αιώνος. Αντιλαμβανόμαστε γιατί το Συμβούλιο της Ευρώπης, σε αντίθεση, γιορτάζει σήμερα, και υποκλινόμεθα γι’ αυτή την 70ή επέτειο, τις επτά δεκαετίες της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Γιατί η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν είναι η προβολή ενός θεωρητικού ιδεώδους στο πολιτικό προσκήνιο, αλλά είναι το μόνο διεθνές κείμενο που έχει δεσμευτικότητα. Κι αυτό το κάνει ξεχωριστό, το κάνει να έχει ένα οικουμενικό κύρος και μας αναγκάζει όλους σήμερα, εδώ, στην 70ή επέτειο αυτής της υπογραφής, όχι απλώς να ευχόμαστε, αλλά να γινόμαστε συμμέτοχοι με κάθε τρόπο στην περαιτέρω μακροημέρευσή του.
Συνηθίζουμε να λέμε για το μέγεθος του Δικαίου, μια χώρα που διεκδικεί κάτι, ένας πολίτης που διεκδικεί κάτι, μια νομική οντότητα που διεκδικεί κάτι, μιλάνε για το μέγεθος του Δικαίου. Η τέχνη αυτό το Δίκαιο να αποδίδεται, είναι να έχεις μηχανισμούς μετατροπής του μεγέθους του Δικαίου σε δύναμη Δικαίου. Και το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Δικαστήριο του Στρασβούργου όπως λέγεται συνοπτικότερα, έχει καταφέρει το μέγεθος του Δικαίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με τη δεσμευτικότητα και το κύρος των αποφάσεών του, να το μετατρέπει σε αυτό που όλοι εύχονται, στη δύναμη του Δικαίου. Να το μετατρέπει δηλαδή σε κάτι που υλοποιεί την ευχή, τη μετριοπαθή ευχή που έκανε ο Ρενέ Κασέν, όταν το 1968 πήρε το Νόμπελ Ειρήνης: «Θα με έκανε ευτυχέστερο, λίγη παραπάνω δικαιοσύνη στον κόσμο».
Αυτό το Δικαστήριο, αυτή η Σύμβαση, εσείς όλοι, η Ελλάδα που μετέχει από τις πρώτες χώρες σε αυτούς τους θεσμούς, συμβάλλουμε ώστε εκατομμύρια άνθρωποι να είναι ευτυχέστεροι γι’ αυτή την παραπάνω δικαιοσύνη που εισφέρεται στη ζωή μας. Η Ελληνική Προεδρία, το ελληνικό εξάμηνο που με επιτυχία ξεπέρασε την Οδύσσεια, και είμαστε εξοικειωμένοι ως Έλληνες με κάθε Οδύσσεια, του συνδυασμού της πανδημίας με τη διαχείριση μιας τέτοιας προεδρίας, η Ελληνική Προεδρία κατέθεσε τη δική της Διακήρυξη, τη Διακήρυξη των Αθηνών.
Ένα από τα πιο παλιά και ενδιαφέροντα αξιώματα στην Αρχαία Ρώμη ήταν το αξίωμα του Pontifex Maximus, το οποίο ξεκίνησε από θρησκευτικό και απέκτησε στη συνέχεια πολύ μεγαλύτερη πολιτική και διοικητική εξουσία. Pontifex Maximus είναι ο Μέγας Γεφυροποιός και η Ελληνική Προεδρία υπήρξε Pontifex Maximus, δηλαδή ο Μέγας Γεφυροποιός ανάμεσα στα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που πρέπει να προστατευτούν, και στους περιορισμούς, που αυτή η αλλόκοτη υγειονομική δοκιμασία μάς έχει επιβάλει. Και θα πρέπει όλοι μας, για όσον καιρό κρατάει αυτή η δοκιμασία, να είμαστε Γεφυροποιοί ανάμεσα στην προστασία των Δικαιωμάτων και στην ανάγκη των εγκλεισμών που προστατεύουν τη ζωή, η οποία είναι ο φορέας αυτών των δικαιωμάτων. Αυτές οι ισορροπίες, αυτές οι δοκιμασίες, αυτές οι δυσκολίες, αυτές οι προκλήσεις δίνουν ενδιαφέρον, και αγωνία όμως, στην πορεία μας από εδώ και πέρα.
Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι 47 χώρες, τα 835 εκατομμύρια των ανθρώπων που αγκαλιάζουν και επωφελούνται από αυτό το θεσμικό οπλοστάσιο, ευχόμαστε και αγωνιζόμαστε ώστε όχι μόνο τα 70 ή τα 100, αλλά πολύ περισσότερα χρόνια να εξακολουθούμε να γιορτάζουμε την επιτυχία της Ευρώπης, που μετέτρεψε εδώ και δεκαετίες το μέγεθος του Δικαίου σε δύναμη του Δικαίου.
Θερμά συγχαρητήρια και σας καλωσορίζω και πάλι στη Βουλή των Ελλήνων.
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου, αναφέρθηκε στην επίδραση που είχε η ΕΣΔΑ στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού και του Κράτους Δικαίου, ολοκληρώνοντας δε την ομιλία της υπογράμμισε:
«Η κοινή ευρωπαϊκή μας πορεία, που καθρεφτίζεται στις αξίες της Σύμβασης που τιμάμε σήμερα, στην επέτειο των 70 ετών της, δεν υπακούει σε μια αυστηρά γραμμική λογική. Άλλωστε, ούτε η ίδια η ιστορία είναι ποτέ γραμμική. Όπως καλά γνωρίζουμε, κρύβει εκπλήξεις και ανατροπές. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Συμβόλαιο, αυτό που μας κρατά, ως θεμελιώδης συμφωνία κυβερνώντων και κυβερνωμένων, ενωμένους στις διαφορές μας, είναι σήμερα υπό αναθεώρηση. Απέναντι στις φοβικές και τις πονηρές φωνές που μας καλούν να επιστρέψουμε στο εθνικό μας περιθώριο, διότι έτσι δήθεν θα αντιμετωπίσουμε τις ανισότητες και τις υστερήσεις που προκαλεί η άναρχη παγκοσμιοποίηση, η απάντηση είναι η περισσότερη και όχι η λιγότερη Ευρώπη, το ενισχυμένο και όχι το αποδυναμωμένο Κράτος Δικαίου, ο ηχηρός και παρών και όχι ο σιωπηλός και αδρανής ευρωπαϊκός δήμος. Αυτό, θεωρώ, είναι το βαθύτερο νόημα και μήνυμα της σημερινής εορταστικής ημέρας: η επιστροφή, με νέους όρους και προοπτικές, στο εμπνευσμένο ευρωπαϊκό όραμα των πατέρων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Συμβουλίου της Ευρώπης».
Ο Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών, κ. Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, αναφέρθηκε διεξοδικά στις προκλήσεις που απειλούν σήμερα το σύστημα προστασίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και καλούν σε επαγρύπνηση για τα κεκτημένα της ΕΣΔΑ.
Επισήμανε ότι «τους τελευταίους μήνες εφαρμόστηκαν σοβαροί περιορισμοί των θεμελιωδών ελευθεριών και οι ανισότητες γιγαντώθηκαν» σημειώνοντας πως «όσο κι αν η πανδημία επηρέασε τον τρόπο της ζωής μας, δεν επιτρέπεται να αλλοιώσει τις πρωταρχικές μας αξίες». Αναφέρθηκε, επίσης, στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό τονίζοντας ότι «δεν έχει θέση στις ανοιχτές κοινωνίες της Ευρώπης». Υπογράμμισε την αποφασιστική στάση που καλείται να τηρήσει η Ευρώπη στις προκλήσεις της μετανάστευσης, «χωρίς να νοθεύσει τις αξίες πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε». Σημείωσε την έλλειψη μέριμνας από ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για την προστασία των πιο ευάλωτων πολιτών και μειονοτήτων, τονίζοντας ότι «η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να θυσιάσει το κοινωνικό της κεκτημένο, ειδικά σε καιρό κρίσεων». Ανέδειξε ακόμη τα «φαινόμενα λαϊκισμού και παραπληροφόρησης, που δοκίμασαν τα πολιτικά συστήματα παγκοσμίως» στρέφοντας την προσοχή στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων που οδηγούν τους πολίτες σε αμφισβήτηση του συστήματος των ευρωπαϊκών αξιών.
Η επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, κ. Ντόρα Μπακογιάννη, μεταξύ άλλων τόνισε:
«Οφείλουμε να μην εφησυχάζουμε, να μην επιτρέψουμε μια κατάσταση business as usual. Διότι, ίσως περισσότερο από κάθε άλλη στιγμή, τα τελευταία χρόνια, η προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Η φωνή του Συμβουλίου της Ευρώπης πρέπει να ηχήσει δυνατά σε όλα τα κράτη μέλη, και ιδιαίτερα στις χώρες που αυτή τη στιγμή τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατώνται κατάφορα. Πρέπει να υψωθεί ενάντια σε όλες εκείνες τις φωνές μίσους και διχασμού, σε όλες εκείνες τις φωνές που τάσσονται κατά της ειρηνικής συνύπαρξης, της δημοκρατίας, των αξιών που δεκαετίες τώρα προστατεύουμε. Αυτό είναι το καθήκον όλων μας».
Μετά το πέρας των ομιλιών, οι παριστάμενοι παρακολούθησαν το ντοκιμαντέρ «Η χούντα στο εδώλιο – Η αποπομπή από το Συμβούλιο της Ευρώπης» που αναβίωσε την καταδίκη του δικτατορικού καθεστώτος της Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1969 για βασανιστήρια και άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.